Reumatoidalne zapalenie stawów, czyli RZS, jest chorobą autoimmunologiczną tzn. taką, w której organizm atakuje własne komórki. Czemu to robi? Do końca nie wiadomo, ale podejrzewa się czynniki genetyczne, palenie tytoniu, infekcję lub stres. Taki czynnik wyzwala reakcję zapalną, w wyniku której dochodzi do destrukcji stawów i zajęcia błony maziowej. Nieleczona choroba prowadzi do zniekształceń, a nawet do inwalidztwa.

Leczenie RZS to przede wszystkim leczenie farmakologiczne, ale dużą rolę odgrywa również fizjoterapia, rehabilitacja, psychoterapia oraz… dietoterapia. Nie jest to zdanie wyssane z palca, albo przeceniane ze względu na zawód, który pełnię. Fakt znaczenia diety w RZS potwierdzają liczne publikacje naukowe, których źródła podaję na końcu artykułu. Istnieją przesłanki, które pozwalają nam sądzić, że odpowiednio dobrane żywienie wpływa na aktywność choroby, w tym na odczucia bólowe! Odpowiednia dieta, czyli jaka?

Wskazania dietetyczne w RZS

• Jeśli chorujesz na RZS musisz wiedzieć, że nadwaga i otyłość obciążają dodatkowo stawy. Zatem krokiem numer jeden powinna być przemyślana, stopniowa redukcja masy ciała.
• RZS to stan zapalny! W tradycyjnej diecie dominują kwasy tłuszczowe omega 6, co daje skutek zapalny. Aby odwrócić tę sytuację musimy sprawić, żeby w naszej diecie dominowały kwasy omega 3- dlatego włączamy do diety m.in. olej lniany, ryby morskie i siemię lniane.
• Badania wykazały, że stres oksydacyjny odgrywa dużą rolę w rozwoju RZS, dlatego zaleca się wysokie spożycie witaminy E, witaminy C i selenu. Wit. E znajdziemy w zarodkach pszennych i wszelkich olejach, witaminę C w świeżych warzywach i owocach, szczególnie w natce, czy papryce czerwonej lub truskawkach, a selen np. w orzechach brazylijskich.
• Zalecane jest odpowiednie spożycie witaminy D. Ponieważ z dietą dostarczamy jej za mało, a ekspozycja na słońce występuje tylko w okresie wiosenno- letnim, zalecana jest suplementacja.
• Ponieważ RZS towarzyszy często sterydoterapia lub lek methotrexat, dieta musi być dostosowana do leków. W przypadku sterydów bezwzględnie ograniczamy sól, która powoduje jeszcze dodatkowe obrzęki. Methotrexat jest antagonistą kwasu foliowego tj. zabiera go z naszego organizmu, dlatego konieczna jest suplementacja w dawce ustalonej przez lekarza.
• Ważna jest odpowiednia podaż płynów tj. wody, w ilości 2-3 na dobę!
• Kluczowe jest zdiagnozowanie alergii i ewentualnych nietolerancji pokarmowych.
• Wyłączamy całkowicie z diety produkty przetworzone, smażone, słodzone. Eliminujemy cukier i czerwone mięso, a także gotowe szynki. Wędliny i czerwone mięso nasilają wytwarzanie kwasu arachidowego, który zwiększa odpowiedź zapalną ustroju.
• Słodzimy ksylitolem, erytrytolem lub stewią.
• Pewne doniesienia wskazują na negatywne działanie truskawek, pomidorów, szpinaku i czekolady- mają pogłębiać objawy. Obserwuj swoją reakcję .
• Eliminujemy alkohol, kawę i mocną herbatę.

Przydatna ściąga produktów wskazanych w RZS z uwzględnieniem powyższych zaleceń 

• Oleje i oliwy: z rzepaku, lniany, z gorczycy, oliwa z oliwek
• Warzywa i owoce: wszystkie warzywa i owoce w miarę możliwości surowe, o ile nie mamy dolegliwości bólowych po zjedzeniu
• Ryby: węgorz, łosoś, śledź, makrela, sardynki
• Mięso: kurczak, cielęcina, indyk, królik*
• Ziarna, pestki, orzechy: siemię lniane, nasiona chia, orzechy włoskie, brazylijskie, zarodki pszenne, otręby
• Przyprawy: goździki, oregano, cynamon, majeranek, mięta, bazylia, tymianek, rozmaryn, kurkuma, curry- bez glutaminianu sodu
• Nabiał: chude twarogi, chude sery, jogurt naturalny o działaniu probiotycznym, kefiry, maślanki**
• Produkty zbożowe: kasza jaglana, chleb żytni razowy ( o ile nie ma nadkwasoty i innych problemów żołądkowych), makaron pełnoziarnisty, kasze, ryż brązowy, płatki owsiane, amarantus, orkisz***

*niektóre publikacje wskazują na pozytywne działanie diety wegetariańskiej w RZS

**niektóre źródła zalecają dietę bezmleczną w łagodzeniu przebiegu RZS

***dwie publikacje podkreślają, że eliminacja glutenu może hamować aktywność choroby

Przykładowy jadłospis- strategia: dieta bezglutenowa, bezmleczna, semiwegetariańska

Śniadanie

Owsianka na wodzie z siekanymi orzechami włoskimi, cynamonem i tartym jabłkiem

• 3-5 łyżek bezglutenowych płatków owsianych
• 1/3 łyżeczki cynamonu
• 2 daktyle
• 1 jabłko
• 3 orzechy włoskie

2 śniadanie

Koktajl egzotyczny

• Mango
• 1/2 banana
• 1/3 szklanki mleczka kokosowego

Obiad 

Makrela pieczona z ryżem brązowym i surówką z buraka

• 1 mała makrela
• 3 łyżki ryżu brązowego
• 1 ząbek czosnku
• tymianek, oregano, sok z cytryny
• 1 łyżka oleju lnianego do surówki
• 1 pieczony burak
• pieprz czarny
• koperek
• łyżeczka octu winnego

Podwieczorek 

Ciasto marchewkowe

• Marchew
• Olej rzepakowy
• Siemię lniane
• Cynamon
• Mąka z orzechów włoskich
• Ksylitol

Kolacja

Sałatka z soczewicą

• 3 łyżki zielonej soczewicy
• 1 kalarepa
• 1 ogórek kiszony
• 1 ząbek czosnku
• prażone pestki dyni
• 1 łyżka oleju lnianego

Jadłospis jest przykładową strategią. Niektórzy nie będą widzieć różnicy po wyeliminowaniu glutenu, a będą widzieć różnicę po eliminacji np. mleka lub odwrotnie. Każdy przypadek jest indywidualny i trzeba słuchać swojego organizmu. Eliminację danej grupy produktu najlepiej przeprowadzić pod okiem dietetyka, który będzie manewrować jadłospisami. Często jest to proces żmudny, ale przynoszący w końcu ulgę chorym!

Uwaga, pewną skuteczność diety wegańskiej bezglutenowej w RZS również została dowiedziona w kilku badaniach. Jednak ze względu na wiele czynników m.in. ograniczenia i niechęć chorego, taki model żywienia wprowadza się rzadko. Chorzy nie chcą w podeszłym wieku tak restrykcyjnie zmieniać swój jadłospis. W takiej sytuacji proponuje się kompromis. Oczywiście zgłaszają się pacjenci bardzo zdeterminowani do drastycznej zmiany jadłospisu- wtedy mam większe pole do manewru.

 

Bibliografia

1. „Witamina D – nowe spojrzenie w medycynie i reumatologii”
2. „Gluten-free vegan diet induces decreased LDL and oxidized LDL levels and raised atheroprotective natural antibodies against phosphorylcholine in patients with rheumatoid arthritis: a randomized study”
3. „A vegan diet free of gluten improves the signs and symptoms of rheumatoid arthritis: the effects on arthritis correlate with a reduction in antibodies to food antigens.”
4. „Beneficial Role of Antioxidants on Clinical Outcomes and Erythrocyte Antioxidant Parameters in Rheumatoid Arthritis Patients”
5. „The role of omega-3 fatty acids contained in olive oil on chronic inflammation.”